HEDİYELİK EŞYALARIN KÜLTÜR OBJESİ OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ
Seri üretim ile orta çıkan turistik hediyelik eşya ürün grupları incelendiğinde; standart endüstriyel üretim sonucu ortaya çıkan ürünlerde bölgeyi temsil etme, boyut, taşınabilirlik, işlevsellik özelliklerinin görüldüğü ancak kalite, işçilik, estetik değer, kültürel ve tasarım özelliklerine uygun doğru biçim, motif, renk unsurları bütününde zayıf yönlerinin bulunduğu belirlenmiştir. Perakende ve toptan satılan ürünlerin biçim/form-süsleme özellikleri bakımından birbirlerinden farklılık göstermediği ve hediyelik eşya dükkânlarının tamamında bulunduğu tespit edilmiştir. Bu durum Konya kenti için önemli bir kültür destinasyonu olan Mevlâna Caddesinde ortak ticari bir tutum olarak görülmektedir. Cadde ve ara sokakların dokusunu oluşturan hediyelik eşya dükkânları ve antikacılarda yer alan seri üretim ürün gruplarının büyük bir kısmının Çinden ithal edilen mallar olduğu, işlevsel ve kolay taşınabilir sıradan ürünlere Mevlevi kültür özelliklerinin yamalanarak görsel çözümler getirildiği gözlenmiştir. Piyasa ve esnaf için olumlu ekonomik etkileri olan bu durum Konya kent kültüründe önemli bir sembolik değer olan Mevlâna ve Mevlevilik unsurlarının zayıf ve yanlış tanıtımına neden olmakta ve kültürel turizmde bir dezavantaja dönüşmektedir. Kontrolsüz yapılan bu üretimler sonucu ortaya çıkan ürün grupları bir yandan kültürel simgelerin özgün karakterlerinin bozulmasına sebep olurken, bir yandan da düşük beğeni düzeyine hitap etmekte ve ucuz hediyelik eşya olarak piyasada yaygınlaşmaktadır. Örneklemde yer alan görseller kasti olarak web tabanlı arama motorları üzerinden “Konya hediyelik eşya” araması güncel sonuçlarından ortaya çıkan kayıtlardan seçildiği için Konya basını, sosyal medya ve ticari işyerlerine ait bu görsellerin online veri tabanlarında her an ulaşılabilir olması kentin kültür turizmi hakkında fikir edinilebilir bulgular sunmaktadır.
Dünyada değişen tüketim eğilimleri doğrultusunda alternatif turizm yolları arayan tüketici kitlenin hızla artması sonucu, Mevlâna fikir ve sembol turizmi popüler bir sektör halini almıştır (Sarı, 2001: 149).
Tüketim nesneleri aracılığı ile popüler kültür yansımalarında karşılık bulan Mevlana figürü, kültür endüstrisini canlandıran önemli bir etkendir. Bölge ve ülke turizmine olumlu getirileri olan bu unsur, Mevlâna ve Mevlevi kültürünün eleştirel düşünceye ket vuracak bir biçimde araçsallaştırılarak insanları sisteme indirgeyen bir ideolojik meta haline dönüştürmektedir (Akbaş, 2016:68). Popüler kültüre hizmet eden bu durum İç Anadolu Bölgesi turizminde Konya kentini cazip hale getirmektedir
2018 Yılında ülke genelinde en çok ziyaret edilen 10 müze içerisinde Konya Mevlana Müzesi 2.817.386 kişi sayısı ile 3. Sırada (URL-11) yer almakta olup, 2019 yılında ziyaretçi sayısı rekor seviyede artarak 4 milyon 465 bin 155 kişi (URL-12) ile 2. Sıraya yerleşmiş, 2020 yılında ise Covid 19 Pandemisinin olumsuz etkilerine rağmen 198 bin 490 kişi (URL-13) ile ziyaretçi sayısı listede yine ikinci sırada yer almıştır.
Turizme bağlı gelişim gösteren sektörün genel durumuna bakıldığında; Hediyelik Eşya Grubunun bağlı olduğu Türkiye Züccaciye Sektörü Ürün Gruplarına Göre 2020 Yılı (Mayıs sonu) İhracat Değerlendirmesini açıklamış ve bir önceki yılın aynı ayına göre en fazla artış gösteren sektör 2020 Ocak ayında %9,64 ve 2020 Şubat ayında %31,19 rakamları ile hediyelik ve süs eşyaları sektörü (URL-14) olduğu görülmüştür. Ülkemiz ticaretindeki bu gelişmelere ilaveten Konya hediyelik eşya piyasasında ticaret anlayışı farklı boyutlara taşınmış, sembolleştirilen nesneler Mevlâna algısında pazarlanan maddi kültürlere dönüşmüştür. Konya kültür turizminde güçlü bir tehdit olarak beliren bu durum, tüketim kültürü endüstrisine katkı sağlamaktadır. Mevcut profilde yer alan endüstriyel üretimlerin kültürel-manevi değer taşıyan, estetik, sembolik anlam, tarihi önem, sanatsal eğilim, özgünlük, bütünlük gibi unsurlara sahip olması ve eşsiz olma özelliği taşıması gerekmektedir. Bu çerçevede kültür ve temsil ilişkisi, endüstri bağlamında kültürel değer yozlaşması, tekrar eden biçim simge ve imgelerin sıradanlaşması konuları problemin odak noktası durumundadır. Konya kentinde yaşayan Mevlevilik kültüründe yer alan unsurların toplumun üretim ilişkilerine ve bilinç düzeyine uygun biçimde geliştirilerek, eşsiz bir tasarım objesi ve geleneği canlı tutan bir sembol anlayışı ile tasarlanarak devam eden kültür ve yaşama adaptasyonunun sağlanması gereklidir. Seri üretimde yer alan standart hediyelik eşya ürünlerinin kültürü doğrudan yansıtması yanında yer alan olumsuz özelliklerinin giderilmesi için komplike kurumlar ve bireyler arası iş birliği çerçevesinde sürekliliği olan çalışmaların başlatılması gerekir. Bu şeklide ilkeleri bilimsel, akılcı ve gerçekçi benimsenen kültür politikaları ile günümüzün ve geleceğin kültür yapısının belirlenmesi, kültürel mirasın korunması ve tanıtılmasında etkin bir rol oynayacağı şüphesizdir.
Çalışmada incelenen bölgesel örneklemde, geçmişe ait referans noktaları olan kültürel değerlerin, el sanatı ürünleri vasıtası ile turizmde kullanılmasına güncel ve somut örnekler değerlendirilmeye çalışılmıştır. Konya kentinin kültürel miras vizyonu ile turistik hediyelik eşya sektöründe tüketiciyle duygusal bağ kuran ve tasarım-tasarımcı-marka etkileşiminin görünür olduğu bir profil sergilemesi gerekmektedir.
Bölgenin kültürel potansiyelinin turizm sektöründe bir araç olarak yozlaştırılmasına izin verilmeden özgün-çağdaş yorumlarla yaşatılması için; bir bütünlük içinde ele alınması ve evrensel etkiler yaratması için de eğitim almış profesyonel insan gücünden ivedilikle faydalanılması önemli bir ihtiyaçtır. Mevlânâ Müzesi uluslararası bir inanç-kültür turizmi destinasyonudur. Bu odak noktası düşünüldüğünde, popüler kültür ve kitle kültürünün birbirinden ayrı tutularak özgün değerlerin yozlaşmaması kapsamında daha bütüncül bir planlama çalışması yapılmalıdır. Özellikle kamu kurumlarının ilgili paydaşlarla kompleks bir işbirliğine giderek, “Mevlânâ, Mevlânâ Müzesi ve Mevlevilik” konu başlıklarında manevi ve geleneksel unsurların ön plana çıkarıldığı kültür projelerine yer vermeleri gerekmektedir. Bu tür eğitim-üretim-pazarlama ilişkileri doğru ve etkin biçimde kurulduğu takdirde toplum bilinç düzeyi gelişecek ve ortaya çıkan kültürel hediyelik eşya objeleri tatmin edici birer kültür ürünü şeklinde doğru aktarım sağlayan araçlar olarak kalıcı bir bilinç ve farkındalık yaratabileceklerdir.
THE EVALUATION OF GIFT ITEMS AS CULTURE OBJECTS
When the touristic souvenir product groups that emerged with mass production are examined; It has been determined that the products produced as a result of standard industrial production have the characteristics of representing the region, size, portability, functionality, but they have weaknesses in terms of quality, workmanship, aesthetic value, cultural and design features in the right form, motif, color elements. It has been determined that retail and wholesale products do not differ from each other in terms of form/form-ornamentation features and are found in all souvenir shops. This situation is seen as a common commercial attitude in Mevlâna Street, which is an important cultural destination for the city of Konya. It has been observed that most of the mass production product groups in the souvenir shops and antique shops that form the texture of the streets and alleys are imported from China, and visual solutions are brought to the functional and easily transportable ordinary products by patching the Mevlevi culture features. This situation, which has positive economic effects for the market and tradesmen, causes the weak and misrepresentation of Mevlana and Mevlevi elements, which are an important symbolic value in Konya's urban culture, and turns into a disadvantage in cultural tourism. The product groups that emerged as a result of these uncontrolled productions, on the one hand, cause the original characters of cultural symbols to deteriorate, on the other hand, appeal to low taste levels and become widespread in the market as cheap souvenirs. Since the images in the sample were deliberately selected from the records obtained from the current results of the "Konya souvenirs" search via web-based search engines, the fact that these images from the Konya press, social media and commercial workplaces can be accessed at any time in the online databases provides insightful findings about the city's cultural tourism. .
As a result of the rapid increase in the number of consumers seeking alternative tourism routes in line with the changing consumption trends in the world, Mevlana idea and symbol tourism has become a popular sector (Sarı, 2001: 149).
The figure of Mevlana, which is reflected in popular culture through consumption objects, is an important factor that revives the culture industry. This element, which has positive benefits for the tourism of the region and the country, transforms the Mevlana and Mevlevi culture into an ideological commodity that reduces people to the system by instrumentalizing it in a way that hinders critical thinking (Akbaş, 2016: 68). This situation, which serves popular culture, makes the city of Konya attractive in the tourism of the Central Anatolia Region.
Among the 10 most visited museums across the country in 2018, Konya Mevlana Museum is in the 3rd place (URL-11) with the number of 2,817,386 people. In 2020, despite the negative effects of the Covid 19 Pandemic, the number of visitors took the second place in the list with 198 thousand 490 people (URL-13).
When we look at the general situation of the sector that has developed due to tourism; The Turkish Glassware Industry, to which the Giftware Group is affiliated, announced the Export Evaluation of 2020 (end of May) according to the Product Groups, and the sector showing the highest increase compared to the same month of the previous year was 9.64% in January 2020 and 31.19% in February 2020. and ornaments sector (URL-14). In addition to these developments in our country's trade, the understanding of trade in the Konya souvenir market has moved to different dimensions, and the symbolized objects have turned into material cultures marketed in the perception of Mevlana. This situation, which appears as a strong threat in Konya cultural tourism, contributes to the consumption culture industry. Industrial productions in the current profile should have cultural-spiritual value, aesthetic, symbolic meaning, historical importance, artistic tendency, originality, integrity and must be unique. In this framework, the relationship between culture and representation, the corruption of cultural values in the context of industry, the ordinaryization of repetitive forms, symbols and images are the focus of the problem. It is necessary to develop the elements of the Mevlevi culture living in the city of Konya in accordance with the production relations and consciousness level of the society, and to ensure their adaptation to the ongoing culture and life by designing them with a unique design object and a symbol understanding that keeps the tradition alive. In order to eliminate the negative features of standard souvenir products in mass production, besides reflecting the culture directly, continuous studies should be initiated within the framework of cooperation between complex institutions and individuals. In this way, it is no doubt that cultural policies, whose principles are adopted scientifically, rationally and realistically, will play an active role in determining the cultural structure of today and the future, protecting and promoting cultural heritage.
In the regional sample examined in the study, current and concrete examples of the use of cultural values, which are reference points of the past, in tourism through handicraft products were tried to be evaluated. With the vision of cultural heritage of the city of Konya, it is necessary to display a profile that establishes an emotional bond with the consumer in the tourist souvenir sector and where the interaction of the design-designer-brand is visible.
In order to keep the cultural potential of the region alive with original-contemporary interpretations without allowing it to be corrupted as a tool in the tourism sector; It is an important need to immediately benefit from the trained professional manpower in order to be handled in an integrated manner and to create universal effects. Mevlana Museum is an international faith-culture tourism destination. Considering this focal point, a more holistic planning study should be carried out within the scope of keeping popular culture and mass culture separate from each other, within the scope of not degenerating original values. In particular, public institutions should cooperate with relevant stakeholders in a complex and include cultural projects in which spiritual and traditional elements are emphasized in the titles of "Mevlânâ, Mevlânâ Museum and Mevlevi". If such education-production-marketing relations are established correctly and effectively, the consciousness level of the society will improve and the resulting cultural souvenirs will be able to create a permanent consciousness and awareness as tools that provide the correct transfer as satisfactory cultural products.
Comments